تعدد شخصیت های بیمه

تفاوت ماهوی بیمه های اشخاص و سایر بیمه ها

آنچه در این بخش بررسی میشود تفاوت ماهیت این دو شاخه بیمه ای؛ یعنی بیمه های اموال و اشخاص است علاوه بر تفاوت در موضوع این بیمه نامه ها که اولی مربوط به اموال و داراییها بوده و دومی مربوط به خود انسان ،است کارشناسان بیمه به لحاظ ماهوی نیز تفاوتهایی را برای این دو بر شمرده اند که در این بخش به تفصیل بحث و بررسی می شوند.

موضوع بیمه

موضوع بیمه در بیمه های اموال و مسئولیت با بیمه های اشخاص متفاوت است. در بیمه های مسئولیت نیز موضوع بیمه مسئولیت قانونی یا قراردادی افراد است که بر طبق مراجع قضایی مسئول شناخته شده و باید خسارت وارده به زیان دیده را جبران کنند یا مبلغ معینی (دیه را بپردازند. به هر حال موضوع بیمه در این نوع بیمه نامه ها، مسئولیت افراد است. در بیمه های ،اموال موضوع بیمه جبران خطری است که اموال و دارایی های افراد را تهدید میکند از قبیل خطر آتش سوزی تصادف رانندگی غرق شدن یا از بین رفتن محموله ها و ……

اما در بیمه های اشخاص موضوع بیمه تأمین در قبال خطر یا خطراتی است که جان و یا سلامتی افراد را تهدید میکند از قبیل خطر فوت، ابتلا به بیماری، از کارافتادگی، نقص عضو و از این قبیل موارد این تفاوت ماهوی که در بیمه های اشخاص موضوع بیمه خود انسان است میتواند نشانگر اهمیت بیشتر بیمه های اشخاص باشد؛ چرا که دارایی ها ،اموال سرمایه های مادی و … ساخته فکر یا قدرت بازوی بشر است.

بیمه های اشخاص

در حقیقت این انسان است که سرمایه های مادی را به وجود آورده است. از طرفی سرمایههای غیرانسانی برای رفاه بیشتر انسان استفاده میشوند؛ بنابراین محوریت تمام سرمایه ها خود انسان خواهد بود پس در بیمه های اشخاص موضوع بیمه نامه تعهد بیمه گر در قبال خطراتی است که مستقیماً متوجه انسان هستند.

تعدد شخصیت های بیمه

شخصیت های بیمه ای در بیمههای اموال و اشخاص تفاوتهایی دارند برای نمونه میتوان به مورد بیمه اشاره کرد که در بیمه اموال شیء بیجان بوده و یا جاندار غیرانسان از قبیل بیمه های دام و طیور محصولات ،کشاورزی گلخانه ها و …) و در بیمه های اشخاص فرد زنده است؛ بنابراین آنچه موضوع خطر بیمه قرار میگیرد، در بیمه های اموال با نام مورد بیمه و در بیمه های اشخاص با نام بیمه شده مشهور است. همچنین عده ای از کارشناسان بیمه برای حفظ کرامت ،انسانی در بخش بیمه های اشخاص به جای استفاده از کلمه خسارت از کلمه غرامت استفاده می.کنند صرف نظر از این تغییر نام، شخصیتهایی به نام ذی نفع در صورت فوت و یا ذی نفع در صورت حیات نیز در بیمه های اشخاص دیده میشوند؛ به این معنی که مثلاً در بیمه عمر اگر بیمه شده در طول مدت بیمه نامه فوت کند بیمه گر سرمایه مورد تعهد خود را به چه کسانی پرداخت کند ذی نفعان در صورت (فوت و اگر در پایان مدت بیمه نامه در قید حیات باشد، منافع مادی بیمه نامه به چه کسی پرداخت شود ذی نفع در صورت حیات). این شخصیتها به این شکل در سایر بیمه نامه ها دیده نمی شوند.

ذی نفع

ذی نفع در صورت فوت و حیات بیمه شده در بیمه های اشخاص میتواند شخصیت حقیقی یا حقوقی داشته باشد. برای مثال فردی خودش را به نفع یک سازمان خیریه بیمه عمر نماید. در این صورت و در صورت فوت بیمه شده سرمایه بیمه نامه به آن سازمان پرداخت می شود.

شخصیت های بیمه های اشخاص

در بخش قبل به تعدد شخصیتها در بیمه های اشخاص نسبت به اموال اشاره کردیم در این قسمت با شخصیت های اصلی در بیمه های اشخاص بیشتر آشنا میشویم. این شخصیت ها عبارت اند از:

• بیمه گر : شرکت بیمه است که در ازای دریافت حق بیمه، خسارت احتمالی را جبران میکند یا وجه معینی میپردازد. در واقع در ازای دریافت وجهی به عنوان حق بیمه تعهد خود را میفروشد بیمه گر بر طبق ماده ۳۱ قانون تأسیس بیمه مرکزی و بیمه گری باید شرکت سهامی عام بوده و بالتبع شخصیت حقوقی داشته باشد. این الزام برای تمامی شرکتهای بیمه در بخش بیمه بازرگانی که در تمام رشته های اموال، اشخاص و مسئولیت فعالیت میکنند وجود دارد.
• بیمه گذار شخصی است که در ازای پرداخت حق بیمه تعهد بیمه گر را می خرد. بیمه گذار میتواند شخصیتی حقیقی یا حقوقی داشته باشد؛ مثلاً زمانی که یک وزارتخانه کارکنان خود را تحت پوشش بیمه درمان تکمیلی قرار میدهد در حقیقت بیمه گذار این قرارداد است و شخصیتی حقوقی ،دارد لیکن اگر یک فرد به تنهایی اتومبیل خود را تحت پوشش بیمه بدنه قرار داده است یا اینکه خود یا اعضای خانواده خود را بیمه عمر نماید در حقیقت بیمه گذار تلقی میشود و شخصیتی کاملاً حقیقی دارد.
• بیمه شده مورد بیمه بیمه شده در بیمه های اشخاص شخصی است که تعهد بیمه گر در مورد خطری است که روی او اتفاق میافتد؛ به بیان دیگر ریسک بیمه نامه روی بیمه شده می چرخد یکی از مهمترین تفاوت ها در بیمه های اموال و اشخاص در این قسمت است؛ بدین معنا که در بیمه های ،اموال به غیر از بیمه های دام و طیور، بیمه شده به هیچ وجه موجود زنده نبوده؛ لذا به طور قراردادی این شخصیت را در بیمه های اموال مورد بیمه میگویند؛ زیرا جاندار ،نیست اما در بیمه های اشخاص به آن «بیمه شده» می گویند که انسان زنده است جدا از تفاوت ،نام بیمه گذار و بیمه شده در بیمه های اموال به هیچ وجه نمیتوانند یک نفر ،باشند اما در بیمه های ،اشخاص بیمه گذار و بیمه شده میتوانند یک نفر باشند؛ برای مثال سرپرست خانواده ای که خودش را تحت پوشش بیمه حوادث قرار میدهد هم بیمه گذار است و هم بیمه شده حال اگر پوشش بیمه حادثه را برای همسرش بخرد خود بیمه گذار به حساب میآید و همسرش بیمه شده.
• ذي نفع یا ذی نفعان شخص یا اشخاصی هستند که منفعت بیمه نامه به آنها بر می گردد؛ یعنی بیمه گر در صورت بروز خطر مورد تعهد خود در بیمه نامه، خسارت احتمالی را به ایشان پرداخت می.کند ذی نفع یا ذی نفعان در بیمه های اموال و اشخاص میتوانند حقیقی یا حقوقی باشند از وجوه حقوقی آن در بیمه های اموال میتوان به بیمه نامه های مرهوناتی یا سایر بیمه نامه هایی که ذی نفع حقوقی دارند، اشاره کرد. در بیمه های اشخاص نیز ذی نفعان میتوانند شخصیت حقوقی داشته باشند. برای نمونه بیمه گذاری که خود را به نفع سازمان انتفاعی یا غیر انتفاعی (مثلاً بهزیستی یا خیریه ها و …. بیمه عمر میکند که در صورت فوت ،او بیمه گر سرمایه بیمه را به همان سازمان پرداخت می نماید.

از وجوه افتراق بیمه های اموال و اشخاص در بحث ذی نفعان این است که امکان دارد بیمه های اشخاص عنوانی به نام ذی نفع در صورت فوت برای بیمه های عمر به شرط فوت یا ذی نفع در صورت حیات برای بیمه های عمر به شرط حیات داشته باشند یا اینکه بیمه نامهای هر دو عنوان را دارا باشد؛ مانند بیمههای عمر مختلط که در بخش انواع بیمه های عمر به آنها اشاره می شود.

ماده ۳۱ قانون بیمه مرکزی و بیمه گری

ماده ۳۱ قانون تأسیس بیمه مرکزی و بیمه گری مصوب ۱۳۵۰/۰۳/۳۰: «عملیات بیمه در ایران به وسیله شرکتهای سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها با نام بوده و با رعایت این قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت.
تبصره ۱ فعالیت مؤسسات بیمه خارجی مشمول مقررات فصل چهارم این قانون خواهد بود.
تبصره – تشخیص فعالیتهایی که به آن عملیات بیمه اطلاق میشود با شورای عالی بیمه خواهد بود.